субота, 3. децембар. 2011. 14:12

Upotreba plastike u poljoprivredi sve više dobija na zamahu, omogućivšI značajne prednosti u kontroli najvažnijih faktora spoljne sredine: intenziteta i spektralnog sastava svetlosti, temperature i vlažnosti vazduha, temperature i sadržaja  vlage u zemljištu, ali i uštede mašinskog I ljudskog rada i kontroli biljnih bolesti, korova i štetočina.

Prvi polietilen dobijen je u laboratoriji čuvene engleske kompanije ICI daleke 1936 godine, ali su prvi linearni molekuli polietilena niske gustine dobijeni tek 1955 godine. Nobelovci Ziegler (1964) i Natta (1965) omogućili su pronalaskom specijalnih katalizatora veliki napredak u ovoj oblasti, te je sa uvo|enjem metalocena 1976 godine u Nemačkoj došlo do prave revolucije u proizvodnji polietilenskih folija, sa vrlo uniformnom molekularnom strukturom i u pogledu stereoizomerije.

Poslednjih godina se dešava niz promena u razvoju novih tipova polietilenskih folija i njihovom prilago|avanju zahtevima različitih useva. Osim pružanja fizičke zaštite, polietilenske folije za plastenike utiču na energetski ekvilibrijum unutar zaštićenog prostora filtrirajućI dolazeću svetlost i menjajući intenzitet izračivanja iz zemljišta. Fotoaktivne polietilenske folije absorbuju, reflektuju ili emituju različit deo spektra sunčevog zračenja. Izra|ene su od poleolefina koji su u stvari polietileni niske gustine (LDPE – low density polyetilen) linearni polietilen niske gustine (L-LDPE – linear low density polyetilen) i kopolimeri etilen vinil acetate (EVA ethylen vynil acetat), koji sadrže različite aditive sa termičkim i antikapajuć im osobinama. Zbog male kompatibilnosti sa polimernim matriksom aditivi gube svoju funkciju vremenom, te je poslednjih godina razvijen postupak koekstruzije koji je omogućio proizvodnju najčešće troslojnih, a u novije vreme i petoslojnih folija i kombinovanje većeg broja aditiva, odnosno željenih osobina. Najznačajniji prodor svakako predstavlja primena foto selektivnih folija u oblast integralnih sistema gajenja povrća, cveća i začinskog bilja (IPM). UV absorbujuća polietilenske folije u kombinaciji sa insekt proof mrežama smanjuju u značajnoj meri primenu insekticida u suzbijanju lisnih vaši, bele mušice, tripsa, minera i drugih štetnih insekata. S druge strane ovakve folije bitno smanjuju opasnost od nekih fotosenzitivnih gljivičnih oboljenja kao što su siva trulež (Botrytis cinerea) i fuzariozno uvenuće (Fusarium oxysporum) značajno smanjujućI uslove za infekciju u pojedinim delovima reproduktivnog ciklusa ovih fitopatogenih organizama.

U odnosu na staklo polietilenske folije imaju neke prednosti, koje su posebno izražene tokom letnjeg perioda kada je u savremenim objekima zaštićenog prostora mnogo lakše održavati temperaturni režim. Razlozi toga leže u činjenici da staklo absorbuje i dugotalasno zračenje od 7000 do 10000 nm koje emituju zemljište, biljke i druga čvrsta tela zagrejana na temperaturi 25-40°C. Polietilen C2H4 , katalizator, toplota i pritisak su neophodni činioci stvaranja makromolekula, odnosno ugljeničnih lanaca, u kojim stabilnost dvogubih veza izme|u molekula ugljenika zapravo determiniše kvalitet I dugovečnost folija. Ultravioletni deo sunčevog zračenje razara upravo ove dvogube veze uslovljavajući razaranje i propadanje plastike, pri čemu se posebno intenzivni procesi odvijaju na mestima kontakta folije sa golim metalom, usled visokih temperatura. Zato se masi polietilena dodaju UV stabilizatori koji UV deo zračenja pretvaraju u toplotu. Prvi UV stabilizatori korišćeni u poljoprivredi su bili na bazi nikla zbog čega je folija imala zeleno žutu boju. Čak i danas se u četvorogodišnje UV Clear folije, debljine 200 mic., za mediteranske uslove ostalim stabilizatorima se dodaje i nikl, kako bi ovako obojena folija bila dužeg višegodišnjeg trajanja. Danas se kao stabilizatori koriste uglavnom organski molekuli – slobodni radikali, a kao jedan od najskupljih, upotrebljava se titanijum dioksid koji ima specifičnu težinu 2,5 g/cm3 , te ovakve folije potopljene u vodi tonu, dok ostale plutaju. Beličasta boja nekih transparentnih PE folija potiče upravo od novih UV stabilizatora veće postojanosti ZnO2 i TiO2. Specifična težina je, dakle, dobar pokazatelj kvaliteta folija. Naime za razliku od polietilena, specifične mase 0,92, specifična masa PE folije može biti u zavisnosti od dodataka, npr. za UV clear oko 0.93, AD IR oko 0,96, a ima i pojedinih tipova sa specifičnom masom većom od 1 g/cm3. Prisustvo nečistoća smanjuje viskozitet plastike izražen kao MFI (melt flow index). Zbog toga korišćenje sekundarnih granulata, bez obzira na količinu aditiva predstavlja razlog niskog kvaliteta I izuzetne nepostojanosti folije.

Mehaničke osobine polietilenske folije

Mehaničke osobine polietilenske folije najvećim delom zavise od procentualnog učešća različitih vrsta polietilena ili etil vinil acetata u poliolefinskom matriksu. Kao što se iz priloženih tabela zaključuje, UVA Clear folije su otpornije na eventualno probijanje, kidanje i trenje o konstrukciju u odnosu na AD IR folije, koje opet poseduju veću elastičnost. EVA folije, debljine 200 mikrona su me|utim svakako po svojim mehaničkim osobinama nenadmašne i zato se koriste kod najmodernijih i naskupljih konstrukcija plastenika, kako bi se obezbedilo besprekorno funkcionisanje u dužem vremenskom periodu.

Debljina polietilenske folije

Debljina polietilenske folije je važan faktor, koji pored vrste i količine aditiva, determinišu dužinu trajanja folije. Kod visokih tunela (širina folije iznad 10 m) preporučuje se korišćenje folija veće debljine od 0,12 mm odnosno 120 mikrona. Kvalitetne UV stabilne folije debljine 0,8 mm sa aditivima koriste se jednu do dve sezone, iste takve debljine 0,12 mm traju dve sezone, debljine 0,15 mm imaju garanciju 3 sezone, dok folije debljine 0,18 mm i 0,2 mm u našim uslovima količine i intenziteta sunčevog zračenja mogu trajati i duže od 4-5 sezona.

Debljina folije ima značaja i sa stanovišta termičkih osobina. Naime, sa smanjenjem debljine ispod 75 mikrona značajno se snižava energetska efikasnost folije, odnosno povećava odavanje toplote tokom jutarnjih časova tokom trajanja kratkih radijacionih mrazeva.

Dugotrajnost polietilenske folije

Na galvanizavanim (pocinkovanim) ili zaštićenim metalnim površinama konstrukcije plastenika, često se koriste različite samolepljive trake kao izolatori ili reflektujuće površine u cilju smanjenja zagrevanja folije kao glavnog uzroka njenog propadanja. Plastifikacija metalne konstrukcije je tako|e jedan od načina prevencije brze degradacije folije na mestima kontakta sa metalom, ili se za zaštitu koristi bela akrilna boja, u protivnom ne važi deklarisana garancija o dužini trajanja proizvo|ača folija. Jačina sunčeve radijacije zavisi od geografske širine i nadmorske visine, a na stepen degradacije polietilenskih folija utiče još i broj sunčanih dana i dužina trajanja insolacije. Za razliku od zemalja u Mediteranskom području sa insolacijom 120 do 160 KCal/cm2/min., u kontinentalnom delu naše zemlje jačina radijacije ne prelazi uglavnom 120 KCal/cm2/min., dok je u Holandiji, recimo, samo 80 KCal/cm2/min. Prema višegodišnjem iskustvu, visoko kvalitetne petoslojne folije ne trebaju nikakvu dopunsku zaštitu na galvanizovanim ili toplo pocinkovanim i poliranim metalnim cevima, s obzirom na nešto nižu insolaciju u glavnim proizvodnim područjima povrća u Srbiji.

U svakom slučaju je neophodno čuvati deklaraciju i serijski broj sa ovojnice rolne u cilju identifikacije tipa folije i nakon izvesnog broja meseci kada natpis na foliji izbledi, delom zbog mogućih reklamacija, ali prvenstveno u cilju praćenja kvaliteta i uporedne ocene sa sličinim proizvodima na tržištu.

Transparentnost polietilenske folije

Transparentnost folije je veoma važan faktor za porast i razviće gajenih biljaka. Redukcija trasmisije dovodi do smanjenja prinosa i opadanja kvaliteta finalnih proizvoda. Providnost folije kreće se do procenta transmisije od 90, re|e 93 %. Promena unutrašnje strukture polimera posle izvesnog vremena, bez obzira na neizmenjene mehaničke osobine, dovodi do zamućenja i smanjenja transparentnosti, a samim tim i do promene uslova za porast i razviće gajenih biljaka.

Nakupljanje prašine smanjuje transparentnost, te je pranje folije adekvatnim nisko abrazivnim deterdžentima od presudnog značaja, posebno kod useva povrća koji zahtevaju visok intenzitet svetlosti. Najsavremenije petoslojne folije imaju specialni antidast aditiv koji obezbe|uje visok procenat transmisije. Visoka transparentnost posebno je značajna kod novih tipova folija namenjenih upotrebi kod visokih plastenika sa dvostrukim slojem folije izme|u kojih je komprimovani vazduh.

Difuzioni efekat polietilenske folije

Promena ugla prelamanja svetlosti predstavlja važan faktor u pogledu kvaliteta svetlosti. Naime, kod difuznih folija ugao prelamanja direktne sunčeve svetlosti je mnnogo manji, te samim tim udeo difuzne svetlosti unutar plastenika značajno raste. Za razliku od UV Clear folija gde je obavezna orijentacija tunela, odnosno redova useva visokih povrtarskih hultura u pravcu sever – jug, kod difuznih folija ona nema značaja. Difuzna svetlost je u stanju da penetrira i najniže delove biljke i omogući ravnomeran porast, amplirazviće i sazrevanje kod visokih useva: paradajz, krastvac i dr. Kod niskih useva, naročito u ranoj proizvodnji ili u drugoj setvi poželjno je što više direktne sunčeve svetlosti.

U ranim prepodnevnim časovima u prelaznim godišnjim dobima dešava se da količina difuzne svetlosti bude veoma visoka, a temperatura vazduha niska, što se negativno odražava na fiziološke procese rastenja. S toga je za ranu proizvodnju što više direktne sunčeve radijacije sa visokim termičkim efektom od presudnog značaja. Period visokih letnjih temperatura kod nas traje kraći vremenski period nego na Mediteranu, te na tunelskim objektima višak sunčeve radijacije poželjnije rešiti primenom mreža za zasenu sa procentom redukcije od 20 do 35 %. U proizvodnji rezanog cveća: ruža, gerbera i dr. difuzna svetlost je veoma značajna u pogledu dobijanja intenzivne boje, odnosno eliminisanja pojave crnila latica. Udeo difu zne svetlosti dakle, raste od 15% kod UV Clear pa sve do 60% kod petoslojnih AD IR AV folija.

Efekat protiv kapanja / orošavanja (AD-anti drip)

Ovakav efekat ispoljavaju folije sa antidrip aditivima koji povećavaju površinski napon I sprečavaju kondenzaciju vodene pare u formi kapi na unutrašnjoj površini folije. Kapi reflektuju jedan deo sunčeve svetlosti smanjujući transmisiju za 20 %, a kod nekvalitetnih “običnih” folija i za čitavih 35 %, što je posebno od značaja u ranoj proizvodnji, kada je i provetravanje tunelskih objekata otežano i smanjeno. Kapanje na lisnu površinu dovodi u uslovima jake osunčanosti do ožegotina na lisnoj površini, a potom do razvoja niza fitopatogenih oboljenja i povećane upotrebe pesticida. Tip aditiva, njegova koncentracija i debljina folije, te vreme postavljanja i uslovi unutar zaštićenog prostora determinišu postojanost ove osobine. Kod tzv. nekapajućih folija veoma je bitno kod postavljanja slediti instrukcije proizvo|ača u pogledu orijentacije folije. U zavisnosti od širine folije, prilikom pakovanja u rolnu praktikuje se dvostruko pa čak i četvorostruko preklapanje. Folija se navlači preko objekta tako da se preklopljene strane uvek otvaraju bočno prema spolja. Ukoliko je folija pravilno postavljena iz unutrašnjosti plastenika može se pravilno čitati njena oznaka i serijski broj.

Efekat protiv vlaženje/magljenja/(anti mist ili AF-anti fog)

Ovaj efekat je veoma značajan kod proizvodnje povrća, cveća i začinskog bilja bez grejanja u uslovima kontinentalne klime, kada u prelaznim godišnjim dobima u jutarnjim časovima usled jakog radijacionog odavanja toplote za vedrih noći, u ranim jutarnjim časovima dolazi do naglog pada temperature ispod rosne tačke. Kod UV Clear folija dolazi do formiranja kapi sa unutrašnje strane čime se smanjuje transparentnost I količina akumulirane toplote tokom dana, dok se kod nekapajućih folija naglim povećanjem relativne vlažnosti vazduha u unutrašnjosti stvara magla, usled čega su mlade, tek rasa|ene biljke prevlažene ili odaju kapljice vode po ivicama lista gutacijom. Kada naglo grane jaka sunčeva svetlost dolazi do velikih oštećenja i pojave ožegotina I kasnije brze infekcje različitim fitopatogenima. Dakle neophodno je dobro provetravanje rano izjutra, te se ovakve folije primenjuju kod visokih tunela koji imaju gornje čeone ventilacione otvore, kao i u slučajevima kada se koriste termogeni ili ventilatori da se recirkulacijom vazduha onemogući stvaranje magle i prevlaživanje biljaka. Folije kod kojih u poliolefinskom matriksu dominira etil vinil acetat (EVA folije) vrlo malo su sklone povećanju relativne vlažnosti u plasteniku i pojavi magle, posebno kada imaju antimist dodatak, te kod modernih objekata sa uduvavanjem komprimovanog vazduha izme|u dva sloja folije predstavljaju standard, kako pogledu energetske efikasnosti (ušteda i do 30% energije za grejanje), tako i u pogledu količine i kvaliteta svetlosti, te manje amplitude variranja temperature i vlažnosti vazduha.

Termički efekat (IR –infra red blocking)

Tamna tela emituju toplotu izračivanjem u toku večernjih časova noći, pri čemu posebno u vreme vedrog vremena u prelaznim godišnjim dobima imamo izrazitu opasnost od pojave mrazeva. Zelenu boju listova karakteriše, recimo, nivo izračivanja preko 95 %. Staklo je odavno poznato po svojim osobinama blokiranja izračivanja infracrvenog dugotalasnog toplotnog zračenja čak i do 95%, zahvaljujući amorfnom strukturi kristala kvarcnog peska SiO2. Polazeći od ove činjenice danas se polietilenskim folijama u jednom od slojeva dodaju silikati kao supstituenti stakla, npr Al2SiO3 ili pak Mg2SiO4 čime se postiže efekat blokiranja dugotalasnog toplotnog izračivanja do nivoa od 75% pa čak do 85%. Kao rezultat jutarnje temperature unutar zaštićenog prostora su za 2-3°C više u odnosu na UV Clear PE folije. U novije vreme se kod složenijih plasteničkih objekata koriste dvostruke folije sa slojem komprimovanim vazduhom između, ili se kod jednostavnijih konstrukcija koristi tanka unutrašnja folija sa dobrim termičkim osobinama. U grejanim plastenicima se na ovaj način štedi 20 do 25 % energije, dok se kod negrejanih objekata na bazi akumulacije toplote tokom sunčanih dana ostvaruje razlika u temperaturi u ranim jutarnjim časovima u odnosu na spoljašnju sredinu često i 5 do 8°C. Termičke folije, čak i kada nisu difuzione, imaju jasnu beličastu nijansu kao rezultat kristalne lamelarne strukture korišćenih alumosilikata.

Fotoselektivne / Antivirusne folije (UV absorbing)

Poslednjih godina desilo se niz promena u razvoju novih tipova polietilenskih folija i njihovom prilago|avanju zahtevima različitih useva. Najznačajniji prodor svakako predstavlja primena foto selektivnih folija u oblasi integralnih sistema gajenja povrća (IPM). UV absorbujuća folija u kombinaciji sa insekt proof mrežama smanjuje u značajnoj meri primenu insekticida u suzbijanju lisnih vaši, bele mušice, tripsa, minera i drugih štetnih insekata, kao i pojavu sive truleži (Botrytis sp.) i pojave crnila latica na ružama. Kod petoslojnih sofisticiranih polietilenskih folija zapravo možemo govoriti o menadžmentu svetlosti u cilju postizanja optimalnih uslova za gajenu vrstu povrća unutar zaštićenog prostora.

Složene oči insekata za svoju funkciju podrazumevaju UV deo spektra sunčeve svetlosti koji direktno determiniše motoričke funkcije i ponašanje uključujući orijentaciju, navigaciju, ishranu i interakciju polova. Kod antivirusnih folija transmisija svetlosti vidljivog dela spektra (400-700 nm) u potpunosti je uobičajena, za razliku od UV dela spektra do 370-380 nm, koji se filtrira, onemogućujući napad vektora (lisne vaši, bela mušica, trips, miner) i širenje virusnih zaraza. Broj jedinki bele mušice prebrojan na žutim lepljivim pločama 4 do 10 puta je manji pod UV absorbujućom folijom u odnosu na uobičajene folije. Kod duvanovog (Trips tabaci) i kalifornijskog tripsa (Frankliniella occidentalis) akumulativni broj sa 45 jedinki opada na svega 10. Eksperimentom je utvr- |eno da migracija vaši ne prelazi koncetričnu površinu radijusa do 1 m. Time se potreba primene insekticida smanjuje za 50-80%.

Usev paradajza gajen u tunelima bez upotrebe insekticida u kontroli vektora virusa ima o je procenat infekcije ispod fotoselektivne folije od svega 1 % u poređenju sa “običnom” folijom kao kontrolom gde je 80 % biljaka bilo inficirano virusom žute kovrdžavosti vrha (TYLCV) i virusom bronzavosti (TSWV).

U početku primene fotoselektivnih folija vladalo je mišljenje da je korišćenje bumbara i pčela kao polinatora u usevima paradajza i paprike, odnosno u usevu krastavca i dinje skopčano sa nizom problema u njihovoj orijentaciji, ali se vremenom pokazalo da uspeh zavisi od broja i lokacija košnica, starosti populacije bumbara, kvaliteta dopunske ishrane, temperature i vlažnosti vazduha unutar zaštićenog prostora, kao i blizine useva sa atraktivnijim cvetovima. U svakom slučaju je neophodno ranije postavljanje košnica pre početka cvetanja, pravilna adaptacija bumbara i povećanje broja košnica po jedinici površine.

U novije vreme eksperimentiše se i sa drugim fotoselektivnim folijama od kojih su neke već u komercijalnoj primeni. Tzv. AD IR Blue, folije plave boje, koriste se specijalno za gajenje krastavca i drugih vrsta vrežastog povrća, s obzirom na činjenicu da je infekcija plamenjačom krastavca (Pseudoperonospora cubensis) smanjena za 96%. Za suptropske uslove proizvode se specijalne folije koje eliminišu deo spektra sa najviše termalne energije. To je infracrveni deo spektra 1000-1400 nm ili tzv. Near IR , koji nosi 25-40 % toplote, te se u uslovima smanjenog zagrevanja unutrašnjeg prostora omogućuje normalan porast i razviće zahvaljujuć i neizmenjenom kvalitetu ultravioletnog i vidljivog dela spektra i pri transparentnosti od 75 %.

Tanke polietilenske folije za niske tunele

Izra|uju se od polimera niske gustine i osim UV stabilizatora sadrže i druge aditive. U ponudi GINEGAR su tanke folije sa nekapajućim unutrašnjim slojem i termičkom zaštitom od noćnog izračivanja (AD IR). I pored nešto slabije transparentnosti (75% odlikuju se izvanrednim performansama, s obzirom na više jutarnje temperature do 4°C I odsustvo kapi, što može u potpunosti kompromitovati proizvodnju. Najviše se koriste u ranoj proizvodnji dinje i lubenice, ali i krastavca kornišona, paradajza i paprika. Za sledeću sezonu u ponudi će biti i tanke AD IR folije za niske tunele sa kontinuiranim perforacijama duž obe strane tunela, kako bi se sprečilo pregrevanje ili pak jutarnje zamagljivanje unutrašnjosti niskih tunela. U proizvodnji jagode se, specifično, koriste nešto deblje folije 50 – 80 mikrona, s obzirom na svakodnevnu manipulaciju prilikom otvaranja i ponovnog navlačenja tunela i na korišćenje tokom najmanje 2 sezone.

Sistem duplih folija

Kobinovanje dvostrukih folija se često praktikuje u povrtarskoj proizvodnji, ali se veoma često greši u izboru folija za određene sisteme postavljanja. Kod najsavremenijih i najskupljih plastenika isključivo se koriste EVA folije, najčešće obe od 200 mikrona debljine pri čemu je unutrašnja obično sa termičkim i nekapajućim ili antimist dodatkom. Kod jednostavnijih konstrukcija visokih tunela uobičajeno je da se unutrašnja folija postavlja na donji luk rešetkaste konstrukcije luka ili na paralelnu potkonstrukciju, ili se polaže na horizontalnu poprečnu gredu. Koji od ovih sistema je delotovorniji? Kada primenjujemo grejanje onda treba koristiti paralelno postavljene folije pri čemu unutrašnja folija treba da bude nekapajuća i termička, jer se kao i kod svih fluida veća zapremina vazduha sporije hladi. Nasuprot tome, kada se rana proizvodnja odvija bez dopunskog zagrevanja, onda unutrašnja termička folija ima zadatak da spreči izračivanje toplote iz zemljišta i biljaka akumulirane tokom dana u što manju zapremnu vazduha. U prvom slučaju količina direktne sunčeve svetlosti, naročito ako je unutrašnja folija dobro zategnute je veća pa se unutrašnjost plastenika bolje greje preko dana. Tada treba odabrati kao spoljnu UV Clear foliju od 180 mikrona sa što većom transparentnošću i AD IR od 80 mikrona kao unutrašnju sa izuzetnim termičkim osobinama, ali nešto slabijom transparentnošću. U drugom slučaju, spoljna folija takođe može biti UV Clear ili AD IR debljine 150 mikrona, a kao unutrašnju biramo jako transparentnu nekapajuću i termičku tanku unutrašnju foliju debljine 30 mikrona.

Polietilenske folije za voćarsku proizvodnju

Kvalitetne polietilenske folije su odavno našle primenu i u gajenju stonog grožđa, da bi se u poslednje vreme sve više koristile i u zasadima trešnje, potom breskve i nektarine, kao i različitih vrsti jagodastog voća: maline, kupine, ribizle i dr. To je obično folija debljine 200 mikrona koja je u svom srednjem delu ojačana dvostruko i perforirana, kako trenje o noseću metalnu žicu ne bi izazvalo njeno cepanje i kako bi se akumulirana vlaga odavala u spoljašnju atmosferu. Ova folija je dvostruko ojačana i po rubovima, sa ugrađenim aluminijumskim prstenovima kroz koje se provlače kanapi za njeno pričvršćivanje za noseću žičanu konstrukciju.

Malč folije za prekrivanje zemljišta

Pozitivni aspekti primene mullch folija jesu brže zagrevanje zemljišta, a visok kvalitet LDPE materijala i vrhunsko prianjanje na površinu zemljišta garantuju izuzetnu konverziju toplote. Uz značajne uštede zemljišne vlage, usev ranije prispeva, a plodovi imaju veću tržišnost. Efekat koncentrisane emisije ugljendioksida (efekat dimnjaka) iz zemljišta doprinosi boljem porastu i ubrzanom razviću biljaka. Efikasna kontrola korova i smanjenje opasnosti of fitopatogena i insekata su tako|e jedna od značajnih prednosti. Nakon završetka vegetacionog ciklusa useva GINEGAR mulch folije se lako i u celosti uklanjaju, jer su UV stabilizovane. Tanke LDPE folije debljine 15 do 35 mic., ređe do 50 mic. koje su proizvedene uz korišćenje najsavremenije tehnologije i primenu kvalitetnih polimera i aditiva, odlikuju se izvanrednim osobinama stabilnosti, adhezivnosti, mehaničke otpornosti, istegljivosti, fotoselektivnosti itd.

BLACK MULCH EMBOSSED crne malč folije koriste se za gajenje povrća generalno, prednosti su uglavnom vezane za uštede vode (do 50% pri navodnjavanju sistemom kap po kap), uspešnoj kontroli korova, boljim fitosanitarnim uslovima i usmerenoj emisiji ugljendioksida iz zemljišta u zoni fotosintetske površine (efekat dimnjaka). Za jednogodišnje vrste koriste se folije debljine 15 mikrona, dok se kod jagode i drugih višegodišnjih vrsta koriste folije debljine 30 mikrona. Kada se folija prodaje sa fabričkim otvorima u rasporedu 50 x 30cm za papriku, 60 x 40 cm za paradajz i 60 x 30cm za krastavac, onda je njena debljina 20 mikrona.

WHITE/BLACK Belo/crne folije karakteriše izuzetno visoka refleksija koja omogućuje gajenje useva u toplijem delu vegetacione sezone, obezbe|ujući optimalne vodnovazduš ne i termičke osobine, što za rezultat ima adekvatnu mikrobiološku aktivnost i visoku pristupačnost makro i mikro elemenata. U gajenju ozime salate visoka refleksija omogućuje adekvatnu dužinu dana, a nema negativnih konsekvenci s obzirom na zahteve ovog useva u pogledu temperatura zemljišta. Kod vansezonskog useva paradajza i paprike u umerenom pojasu, jaka refleksija svetlosti neophodan je faktor za sazrevanje plodova tokom jeseni i zime. Niže temperature podloge nisu presudne kada se paradajz gaji na grodanu, ili nekim drugim inertnim supstratima. Kod uobičajenog gajenja je neophodno grejanje prizemnog sloja u zoni svakog reda i konvekcija određenog dela toplote u rizosferni sloj zemljišta. Ova vrsta folije deluje repelentno na vaši i belu mušicu, a takođe je u usevu jagode konstatovana mnogo manja infekcija plamenjačom u odnosu na crnu i srebrono-braon foliju.

AL-OR BROWN braon, termičke folije predstavljaju izuzetno rešenje u ranoj proizvodnji povrća. U ultravioletnom i vidljivom delu spektra količina apsorbovane energije je oko 8%, a u NIR delu penje se čak na 65%, po čemu se ova folija približava transparentnim. Na osnovu eksperimentalnih rezultata na oglednom polju Poljoprivrednog fakulteta u Zemunu, preporučujemo je u ranom gajenju useva paprike u plastenicima.

SILWER/Slt Srebrno/braon folija zadržava sve osobine provodljivosti, zahvaljujući boji naličja, dok srebrna boja lica, osim refleksije svetlosti, doprinosi i smanjenju napada lisnih, vaši, bele mušice i crvenog pauka. U prirodi reflektovane difuzne svetlosti nalazi se ključ repelentnog efekta prema insektima, što je i iskorišćeno u sistemima integralne zaštite bilja (IPM). Najviše se primenjuje u gajenju krastavca i jagode (debljine 25 mikrona), dok se kod višegodišnjih zasada voća koristi znatno deblja folija od 100 mikrona, koja u našim uslovima traje i desetak godina, bez obzira na garanciju od 5 godina.

RED/Slt Crveno/braon folija se isklučivo primenjuje u usevu paradajza, mada smo odlične rezultate dobili i u kasnoj zimskoj proizvodnji salate. Karakteriše je izuzetan termički efekat, koji doprinosi ranijem sazrevanju plodova10-14 dana. Spektralni sastav difuzne svetlosti u crvenom delu spektra 700-800 nm je takav da forsira ubrzano sazrevanje i omogućuje izuzetan kvalitet i boju plodova, a kod salate forsira njenu ranostasnost i sprečava izduživanje glavice.

Geomembrane

To je specijalna vrsta folija namenjena za polaganje na dno i kosine akumulacija, bazena i kanalske mreže, brana, nasipa i oblaganje svakojakih rezervoara, u kojima se prikuplja, skladišti i priprema voda sa namenom upotrebe u poljoprivredi ili u komunalne svrhe. LDPE folije debljine 300 mikrona i trajnosti 3-5 godina, LDPE folije debljine 500 mikrona i trajnosti 5-10 godina.

Specijalne HDPE folije debljine 1 do 1. 5 mm koriste se tako|e kod odlaganja jalovine ili drugih vrsta opasnih materija koje ugrožavaju podzemne vode i životnu sredinu. Otporne su na hemikalije i mikroorganizme. Polaganje i zavarivanje ovih folija je posao za posebno obučene, specijalizovane ekipe. Spajanje se vrši toplotom ili ekstruzionim zavarivanjem, dok se kod folija niske gustine (LDPE) koriste specijalne lepljive trake ili dvokomponentni tečni lepak visokih adhezionih performansi u vodenoj sredini.

Specijalne vrste folija

Specijalne vrste folija izra|uju se za posebne namene kao što su: prekrivanje silo jama, silo trenčeva, izradu objekata za gajenje gljiva ili za skladišta, te za bazene i sl. Obično su s lica bele, a s naličja crne boje, debljine 200 mic. u isto vreme izuzetne mehaničke čvrstoće, kao i odlične postojanosti.

Prof. dr Nebojša Momirović